Jak chroni klauzula dobrego Samarytanina

Klauzula dobrego Samarytanina miała zapewnić bezpieczeństwo prawne lekarzom i innym członkom personelu medycznego z poświęceniem walczącym z pandemią. Miała stworzyć koło ratunkowe dla osób, które walczą z covidem i popełnią nieumyślny błąd medyczny. Czy klauzula spełni pokładane w niej nadzieje?

Do przestrzeni prawnej przepisy o klauzuli dobrego Samarytanina zostały wprowadzone ustawą*, która obowiązuje od 29 października 2020 r. Założenia były dobre. A jak wyszło? Przekonajmy się i rozłóżmy klauzulę na czynniki pierwsze.

Zgodnie z klauzulą dobrego Samarytanina nie popełnia przestępstwa wymienionego w ustawie ten, kto w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, udzielając świadczeń zdrowotnych na konkretnych podstawach ustawowych, w ramach rozpoznawania lub leczenia COVID-19, i działając w szczególnych okolicznościach dopuszcza się czynu zabronionego, chyba że spowodowany skutek był wynikiem rażącego niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach. 

Jak z powyższego wynika, klauzula ma spowodować bezpieczeństwo karne i uchronić jedynie od odpowiedzialności karnej. Nie dotyczy ona odpowiedzialności cywilnej i zawodowej.

Jakich przestępstw dotyczy klauzula dobrego Samarytanina

Klauzula dotyczy nieumyślnych przestępstw, za które lekarz nie będzie odpowiadał. Chodzi o przepisy, na podstawie których stawiane są zarzuty lekarzom, jeżeli zostanie popełniony błąd medyczny. Z tych artykułów lekarze są skazywani. Klauzulą objęte są wyłącznie nastepujące artykuły:

• nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka (art. 155 kk),
• nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 2 kk),
• nieumyślne naruszenie czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia (art. 157 § 3 kk),
• nieumyślne narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo uszczerbku na zdrowiu (art. 160 § 3 kk) .

Klauzula wyłącza możliwość ukarania za wyżej wymienione przestępstwa, jeżeli spełnione są inne warunki z tej klauzuli. Jakie to warunki?

adwokat AOTMiT badania bezpieczeństwo biuro nieruchomości budżet CDC ciąża jet lag kara finansowa klauzula kobieta ciężarna kontuzja kremy i olejki kurator lekarz leki medycyna chińska Ministerstwo Zdrowia nfz odwołanie wizyty oliwka ospa wietrzna oświadczenie pacjent pośrednictwo nieruchomości prawo medyczne proktolog recepta refundacja resocjalizacja rozgrzewka rytmy sport szczepionka szpital sąd umowa pośrednictwa WHO wizyta lekarska wyrok zioła zmiana strefy czasowej świadczenia medyczne świadczenie zdrowotne

Warunki korzystania z klauzuli dobrego samarytanina

Klauzulę można zastosować, jeżeli:

1. czyn został popełniony w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii,
2. czyn został popełniony w ramach rozpoznawania lub leczenia COVID-19,
3. czyn został popełniony podczas działania w szczególnych okolicznościach,
4. czyn nie był wynikiem rażącego niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach.

Zakres stosowania klauzuli jest bardzo ograniczony. Brany jest pod uwagę tylko okres epidemii i tylko przypadki leczenia lub rozpoznawania COVID-19. Nie ma znaczenia, czy pacjent jest hospitalizowany w szpitalu jednoimiennym czy nie, i czy w ogóle jest hospitalizowany. Istotne jest, aby leczenie było związane z rzeczonym rozpoznaniem. 

Klauzula nie obejmuje przypadków związanych z nienależytym leczeniem innym niż covidowe. Nie obejmuje sytuacji, kiedy np. przepracowany, wyczerpany lekarz POZ w warunkach epidemii popełnia błąd diagnostyczny, bo nie rozpoznaje zawału u pacjenta niecovidowego.

Jeżeli pojawi się zapalenie płuc, ale niezwiązane z covidem, klauzula również nie będzie miała zastosowania. Lekarze i inni członkowie personelu medycznego będą podlegać pełnej odpowiedzialności. To maksymalne ograniczenie stosowania tego przepisu. 

Wątpliwości wywołuje zapis „podczas działania w szczególnych okolicznościach”. Jest to kolejne zawężenie stosowania przepisu. Czy samo to, że lekarze walczą z epidemią nie jest już szczególną okolicznością? Może taką szczególną okolicznością będzie dopiero skierowanie przez wojewodę do pracy z pandemią? Czy też wystarczy, że lekarz ma pod swoją opieką np. stu pacjentów? Nie wiadomo.

Rażące niezachowanie ostrożności jest stwierdzeniem bardzo nieostrym. Jako przykład może posłużyć sytuacja, kiedy u pacjenta występują ewidentne objawy COVID-19, a lekarz zaniechał diagnozowania go w tym kierunku i pacjent umiera. 

Klauzula będzie miała zastosowanie do postępowania lekarza, który niezgodnie z aktualną wiedzą medyczną nie postawił rozpoznania pacjenta chorego na COVID-19 i nie podjął decyzji o skierowaniu do szpitala na tlenoterapię, mimo że była ona wskazana. Taki lekarz będzie musiał jednak wykazać:

• że do błędu doszło, ponieważ działał w szczególnych okolicznościach, np. po kilkunastu godzinach pracy przyjmował pacjentów, działając w ten sposób z powodu braków kadrowych/lokalowych, ponad dopuszczalne normy. Szczególne warunki niekoniecznie muszą leżeć po stronie szpitala czy POZ, mogą też być systemowe;
• że pogorszenie stanu pacjenta nie było wynikiem rażącego niezachowania wymaganej ostrożności. 

Kto może skorzystać z klauzuli dobrego samarytanina?

Z klauzuli mogą skorzystać:

• lekarze i lekarze dentyści, również w trakcie specjalizacji;
• pielęgniarki i położne;
• felczerzy;
• ratownicy medyczni;
• inne osoby udzielające świadczeń zdrowotnych na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r.** Będą to diagności laboratoryjni albo fizjoterapeuci, jeżeli podpisano z nimi umowę na wykonywanie świadczeń zdrowotnych i zostali skierowani do pracy przy zwalczaniu epidemii.

Jeżeli osoba nie udziela świadczeń zdrowotnych, tj. nie podejmuje w szczególności działań służących zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia, nie będzie mogła skorzystać z klauzuli.

Przepis nie wyklucza ścigania karnego, a więc wizyty w prokuraturze. Jeżeli pacjent złoży zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, to prokurator będzie musiał zbadać wszystkie okoliczności sprawy. Będzie zobowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego. Będzie musiał przesłuchać lekarza i innych świadków, zgromadzić dokumentację medyczną, zasięgnąć opinii biegłych. W następstwie tych czynności, prokurator lub sąd będzie ustalał czy doszło do popełnienia czynu zabronionego. Jeżeli tak, to czy doszło do niego w szczególnych okolicznościach i czy skutek nie był wynikiem rażącego niezachowania wymaganej ostrożności. 

Wówczas dopiero może zdecydować, czy lekarz będzie podlegał odpowiedzialności karnej czy nie. Jeżeli warunki zostaną spełnione, lekarz nie będzie odpowiadał, bo zostanie objęty ochroną wynikającą z klauzuli.